Jorgovani: Industrija kao meta

NASLOV: Jorgovani / REŽIJA: Siniša Cvetić / SCENARIO: David Jakovljević / ULOGE: Sloboda Mićalović, Ivan Bosiljčić, Jana Bjelica, Pavle Čemerikić i dr. / TRAJANJE: 83’ / DRŽAVA: Srbija / GODINA: 2024.

Jorgovani, drugi dugometražni film rediteljsko-scenarističkog dvojca Siniša Cvetić – David Jakovljević, čija se premijera održala na ovogodišnjem, 52. FEST-u, a koji je u bioskope privukao više od 140 000 gledalaca, satira je srpske filmske i TV industrije, ali i filma kao forme. Nakon veoma uspešno izvedenog (ali nažalost ne i dovoljno zapaženog) prvenca, komedije Usekovanje (2022) koja tematizuje slavu kao vid nečega najsvetijeg, jasno je da Cvetić i Jakovljević za akcenat kritike uzimaju ono lokalno i isključivo naše. Koketiranje s tako velikim temama poput pravoslavnog i filmsko-televizijskog nasleđa nesumnjivo je potrebno, ali ne po svaku cenu.

Jorgovani su smešteni na elitnu dodelu nagrada za najbolju TV seriju, gde ubedljivu pobedu odnosi serija Kad zamirišu jorgovani, s Katarinom (Sloboda Mićalović) i Igorom (Ivan Bosiljčić) u glavnim ulogama. Kao da već sam preterano poetični naslov ne upućuje na pitke naslove srpskih filmova i serija, u konkurenciji za nagradu Zlatna Pančićeva omorika koju dodeljuje Festum našle su se još i serije Službeni ubica i Vlaška magija. Insistiranje na karikiranju svega što je sastavni deo jednog filma ili jedne serije od Cvetićevih Jorgovana pravi puku meta-satiru u kojoj su svi i sve simboli. Sirovi producenti, rusko-srpske koprodukcije, voditelji TV emisija koji uvežbanim forama glume spontanost, frustrirani reditelji i glumački parovi poput Katarine i Igora čiji su privatni životi jedina melodrama koja nas zaista zanima uspešno su izdvojene generalizacije srpske filmsko-televizijske scene koje je reditelj uspeo da prepozna i za koje je pronašao odlične glumačke pandane. Ipak, problem nastaje pre svega u činjenici da Mićalović i Bosiljčić glumačkim sposobnostima zapravo prevazilaze zadate površne uloge, inače zasnovane na njihovom prethodnom glumačkom iskustvu u seriji Ranjeni orao, na koju se Jorgovani i otvoreno referišu. Njihova gluma je onda i sama komentar na neispunjene glumačke potencijale koji su žrtve industrije prepune komercijalnih i površnih romantičnih drama. Jorgovani su, ipak, zamišljeni kao kompleksniji film, i na momente, Cvetić svoju nameru drži pod kontrolom: u klimaktičnoj sceni u kojoj pijana Katarina na stolu katartično i iz sveg glasa peva Kad zamirišu jorgovani Dina Merlina dok je ostala beogradska filmska „elita“ šokirana koliko moralnim padom glumice, toliko i njenim izvanrednim pevačkim sposobnostima, jasno vidimo i umeće reditelja i talenat Mićalović.

S dramaturške strane, ideju o meta-filmu, ali i odnos Katarine i Igora, sputavaju sekundarni zapleti poput onog u kom dečak ruskom producentu pokušava da ukrade sat ne bi li dokazao da je kopija. Takvi suvišni događaji skreću pažnju sa zaista odlično režirane (a i odglumljene) sapunice između dva glavna lika i čine da ovaj film ostane dramaturški nespretan i nedorečen. Tehnički gledano, nedorečena je i upotreba zum-in-ova koji u ovom filmu deluju usiljeno i nepotrebno. Ako je reditelj povremenim naglim i brzim zumiranjem na pojedince Jorgovane želeo da oneobiči, tu odluku je trebalo podupreti, kao recimo u Usekovanju gde zum-in-ovi nedvosmisleno naglašavaju komičnost. Postavlja se i pitanje kome je ovaj film zaista namenjen ako, s jedne strane, odabirom komercijalne glumačke postavke teži što široj publici, dok se sa druge služi metafilmskim postupcima, poput probijanja četvrtog zida ili otvorenog referisanja na druge filmove, što svakako nisu odlike komercijalnih televizijskih filmova i serija koje Jorgovani pokušavaju da kritikuju.

Može se reći da je rediteljeva ideja da ove suprotnosti spoji u našoj filmsko-televizijskoj industriji zaista sveža, kao i da je jednoj kinematografiji koja nema tako bogatu tradiciju meta-filma, poput srpske, ovaj film bio neophodan, makar u pogledu njenog daljeg razvoja. Međutim, snimati film o filmu već nakon prvenca deluje isuviše hrabro, dok snimati film o filmu isključivo zarad njegovog bioskopskog potencijala deluje apsurdno. Meta-izraz je ipak neophodno tretirati pažljivije kako ne bi došlo do samoponištavanja ideje, što je izgleda slučaj u ovom filmu u kom sama gluma nadmašuje i scenario i režiju.

   Tekst je nastao zahvaljujući podršci udruženja UFUS AFA Zaštita koje je podržalo projekat „Filmoskopija“ na Konkursu za kulturna davanja za 2024. godinu.

Fotografija iz filma Jorgovani: FEST promo.